Opis
Międzywojenne dwudziestolecie stało piosenką. Najpierw śpiewał kabaret, a gdy głos popłynął z ekranu, zaczęło śpiewać kino. Dlatego historia polskiej piosenki, to historia polskiego kabaretu i filmu. Pierwszy zaczął krakowski Zielony Balonik, a po nim warszawski Miraż. Ale dopiero Qui Pro Quo, pierwszy kabaret Niepodległej śpiewał na całe gardło "kochana stara buda". Mimo upływu tylu dziesięcioleci, uchodzi dalej za wzór doskonałości twórczej. Nigdy wcześniej, ani też niestety później nie współpracowało ze sobą zgodnie tyle indywidualności służącej lekkiej muzie w ogóle, a piosence szczególnie. W 1928 roku inicjatywę przejęło Morskie Oko. Tu zabłysły największe śpiewające gwiazdy piosenki tamtych lat. Dla tej sceny oddali swoją twórczą wenę kompozytorzy Henryk Wars, Jerzy Petersburski, bracia Artur i Henryk Goldowie, Zygmunt Karasiński, Szymon Kataszek i autorzy tekstów Marian Hemar, Emanuel Schlechter, Julian Tuwim, a przede wszystkim Andrzej Włast. Sławie Morskiego Oka zaczęły zazdrościć inne kabarety i teatrzyki rewiowe. Niektóre istniały jeden sezon, inne plajtowały po jednym programie, ale każdy z nich "fundował" polskiej piosence melodię i tekst, nuty lub płytę.
Na płyty trafiały też ekranowe szlagiery. Pisanie muzyki do dźwiękowców - jak je wówczas nazywano - było nie lada umiejętnością i specjalnością. Na czele nowego frontu artystycznego stanęło niezbyt liczne grono uznanych kompozytorów. Ich wybór wydawał się reżyserom i producentom tak samo ważny, jak posługiwanie się klasyką literatury przy pisaniu scenariuszy. O ile jednak dzieła Mickiewicza, Fredry, Orzeszkowej, Żeromskiego inspirowały twórczo scenopisarzy i reżyserów, o tyle sławy klasyki muzycznej wypadły w swej profesji mizernie. A specjaliści od piosenki?
W biografiach Andrzeja Panufnika i Jana Maklakiewicza nie wspomina się o ich przedwojennej przygodzie z filmem, traktując ją jako mało znaczący epizod. Tadeusz Sygietyński przedkładał krytykę muzyczną i folklor nad muzykę filmową. Życiopis Romana Palestra wśród tuzina tytułów międzywojennego dwudziestolecia, wyżej lokuje jego muzykę pisaną w spółce z Marianem Neuteichem, niż jego własny szlagier Baby zaśpiewany przez Bodo w Zabawce i powtarzany teraz po wielokroć. Zapomniany dzisiaj Ivo Wesby był mistrzem instrumentalnej ścieżki dźwiękowej i wspaniałym aranżerem. Jerzy Petersburski mimo wszystko wolał estradę niż ekran. Filmografia Alfreda Schera, Władysława Dana i Zygmunta Wiehlera jest niewielka, chociaż zapisała się kilkoma pięknymi piosenkami.
Najbardziej znaczącą postacią, zapewniającą powodzenie filmom muzycznym międzywojnia był Henryk Wars. Na ekranie nie miał właściwie konkurentów, o czym świadczy powtarzające się w jego nazwisko w co trzecim, ze 150 filmów dźwiękowych, wyprodukowanych przed wojną.
Większości piosenkom z tego czasu dawno stuknęła osiemdziesiątka. Ktoś może powiedzieć, że są stare. I jeśli nawet ma rację, cóż to za piękna starość. Dlatego tak drogie są wspomnienia.
Drogie są też dlatego, że przetrwały czasy, w których liczyło się zupełnie co innego? wojaczka albo przetrwanie, kolaboracja albo obóz koncentracyjny, getto albo więzienie, emigracja albo śmierć. To "albo" nie oznaczało wcale wyboru mniejszego zła. Większości przytrafiało się i jedno i drugie i? trzecie. Tak jak to bywa na wojnie.
